Ο Ιωάννης Μπάγκας και το Μπάγκειο Ίδρυμα
Αυτό που σήμερα, αναλογιζόμενοι τους εθνικούς ευεργέτες του προ-περασμένου αιώνα και ζώντας ταυτόχρονα μια οξύτατη οικονομική κρίση στη χώρα μας, πρέπει να έχουμε πάντα κατά νου, είναι πως, σχεδόν όλοι, ξεκίνησαν τη ζωή τους φτωχοί μετανάστες, να δημιουργήσουν πλούτο έξω από τη χώρα, αλλά με απώτερο πόθο να φέρουν στο νέο, ακόμη τότε, Ελληνικό κράτος, τα χρήματά τους. Η πολιτική αστάθεια, ενδογενές πρόβλημα της χώρας μας κι από τότε, δεν τους πτοούσε αρκετά ώστε να γυρεύουν αλλού να επενδύσουν. Η επιστροφή και η προσφορά ήταν το όνειρο τους. Ο σκοπός τους δεν ήταν μόνο η φιλανθρωπία, αλλά να σταθεί η Ελλάδα στα πόδια της, να γίνει μια σύγχρονη χώρα.
Ο Ιωάννης Μπάγκας, από την Κορυτσά, το 1833 πήγε στην Αλεξάνδρεια με μόνο εφόδιο ένα τάλιρο. Εγκαταστάθηκε στο Κάιρο ως ράπτης σε μια πολυάριθμη αποικία Ηπειρωτών και Μακεδόνων. Ζώντας πολύ λιτή ζωή μάζευε χρήματα και συντηρούσε τους γονείς του (και άλλους) στη Ήπειρο. Καταπιάστηκε με τη γεωργία και αναζητώντας πιο ευνοϊκές κλιματικές συνθήκες πήγε στην Ρουμανία, όπου κατά συμβουλή και μίμηση του Ευάγγελου Ζάππα μίσθωσε μεγάλες εκτάσεις και τις καλλιέργησε. Με την εργατικότητά του και χάρις στις ικανότητές του, επέστρεψε πλούσιος στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Εκείνο που έκανε τον Μπάγκα να ξεχωρίζει από τους άλλους, είναι πως δώρισε ολόκληρη τη περιουσία στο δημόσιο όσο ζούσε με συμβολαιογραφική πράξη που συνέταξε στις 16 Αυγούστου 1889, κρατώντας μόνο 1.000 δραχμές το μήνα για τον εαυτό του. Το έκανε μάλιστα αφού είχε ήδη δωρίσει επί σαράντα πέντε χρόνια επανειλημμένα γενναία ποσά για την ανέγερση σχολείων. Την περίοδο 1887-88 προσέφερε σημαντική χορηγία για την συνέχιση της απρόσκοπτης λειτουργίας της ελληνικής σχολής Κορυτσάς, των διδακτηρίων και της βιβλιοθήκης της. Επειδή είχε μεγάλη εμπιστοσύνη στην οικογένεια Δραγούμη, ειδικότερα στον Στέφανο Δραγούμη, που αργότερα διετέλεσε και υπηρεσιακός Πρωθυπουργός, τον διόρισε ισόβιο ιδιωτικό μέλος της επιτροπής του Ιδρύματος με την παράκληση η ιδιότητα να είναι κληρονομική. Τα υπόλοιπα μέλη είναι ο εκάστοτε Αρχιεπίσκοπος, ο εκάστοτε υπουργός Εξωτερικών, Παιδείας και ο πρόεδρος της ΕΤΕ. Μετά τον Στέφανο, ανέλαβε ο Ίων, και όταν δολοφονήθηκε, ο αδελφός του Φίλιππος. Σήμερα ασχολείται ο πατέρας μου Μάρκος και ο γράφων. Το Ίδρυμα βοηθάει οικονομικά εκατοντάδες ηλικιωμένους και φτωχούς συμπατριώτες του Μπάγκα κάθε χρόνο, δίνει υποτροφίες σε φοιτητές που δεν έχουν τα μέσα, προσφέρει σε νοσοκομεία (με πάγια εντολή του Μπάγκα) αλλά και σε δράσεις για τον Πολιτισμό και το Περιβάλλον που επιλέγονται από την επιτροπή. Σήμερα, σχεδόν το 50% των εσόδων του ιδρύματος πηγαίνει σε φόρους, συμβάλλοντας έτσι στο πρωτογενές πλεόνασμα, περιορίζοντας όμως τα διαθέσιμα ποσά για κοινωνικό και πολιτιστικό έργο.
Δυστυχώς, τόσο η υποβάθμιση του κέντρου της Αθήνας όσο και η οικονομική κρίση (που απομείωσε αισθητά το κεφάλαιο του ιδρύματος), συνέτειναν στο να παραμείνουν οι όροφοι των τριών μεγάλων κτηρίων κενοί επί σχεδόν δεκαπέντε χρόνια, αλλά και να μην έχει το ίδρυμα τα μέσα να τους ανακαινίσει (Μπάγκειο, Μέγας Αλέξανδρος και Ολυμπιάς). Έγιναν εντατικές προσπάθειες να βρεθεί ιδιώτης επενδυτής αλλά δεν κατέστη δυνατό. Η πρόσφατη σύμβαση παραχώρησης των κτηρίων στον Δήμο Αθηναίων ώστε να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ του Δήμου, ελπίζουμε πως θα μεταμορφώσει το κέντρο με σημείο αναφοράς αυτά τα δύο νεοκλασικά, επαναφέροντας κάτι από την παλαιά του αίγλη και ασφαλώς χαρά στον ευεργέτη. Η μελέτη αποκατάστασής τους έγινε με δωρεά του Ωνάσειου Ιδρύματος. Είμαι βέβαιος πως όλοι οι Αθηναίοι θα τα απολαμβάνουν, όταν το έργο τελειώσει.
Φίλιππος Δραγούμης